Neem contact op
Postbus 115
4300 AC  Zierikzee

ZIERIKZEE-MONUMENTENSTAD


Vlaams beleg

Ruzies, huwelijkspolitiek, intriges, verraad en economische macht waren kenmerkend voor de tweede helft van de 13e eeuw. Het bezit van Zeeland vormde een voortdurende twistappel tussen de graven van Holland en Vlaanderen.
Nadat de Vlamingen de troepen van de Franse koning vernietigend hadden verslagen in een gevecht, dat de geschiedenis zou ingaan als de Guldensporenslag (1302), viel de aandacht weer op Zeeland. De Vlaamse graaf viel de met elkaar verbonden graafschappen Holland en Henegouwen tegelijk aan. De meeste aandacht kreeg Zeeland om dit definitief ondergeschikt te maken aan Vlaanderen. Graaf Jan II liet de verdediging over aan zijn 17-jarige zoon Willem die niet opgewassen bleek tegen zijn Vlaamse tegenstander, Gwijde van Namen, zoon van de Vlaamse graaf, die gesteund werd door tal van Zeeuwse edellieden.
De Vlamingen zetten de aanval krachtig in en Willem moest uitwijken naar Zierikzee (1303). De Vlaamse oorlogsmachine leek niet te stuiten toen de Vlamingen op Schouwen voet aan wal zetten. Maar de Zierikzeeënaren weerden zich dapper en schuwden de tegenaanval niet. Kort daarop werd een wapenstilstand gesloten waarbij graaf Jan II aan Gwijde van Namen de eilanden tot aan de Maas afstond, met uitzondering van Zierikzee, dat echter niet versterkt mocht worden. In het voorjaar van 1304 zegden de Vlamingen het bestand op.

ZIERIKZEE HOUDT STAND
De Zierikzeeënaren kozen voor de aanval en versloegen de bezetters van het kasteel Blodenburg, even ten westen van de stad, dat als steunpunt van de Vlamingen had gediend. Per schip werden de Vlaamse troepen aangevoerd, die strategische posities innamen op de eilanden Schouwen en Duiveland. Een vloot met onder andere Gwijde van Avesnes, bisschop van Utrecht en oom van Willem, kwam vanuit het noorden te hulp. De troepen van Willem en van zijn oom werden echter verpletterend verslagen door de Vlamingen. Bisschop Gwijde werd gevangen genomen en Willem wist zich ternauwernood te redden in Zierikzee. De Vlamingen bekommerden zich weinig om het lastige Zierikzee en trokken Holland en Utrecht binnen. Alleen Dordrecht hield stand. Witte van Haamstede, de bastaardzoon van graaf Floris V, wist de Hollandse steden weer aan de zijde van Willem te brengen. Als gevolg daarvan trokken de Vlamingen zich uit Holland terug. Maar nog eenmaal wilden de Vlamingen hun gram halen, namelijk op het lastige Zierikzee. Willem was inmiddels naar Holland teruggekeerd.

AANVAL DOOR DE VLAMINGEN
De Vlamingen hadden er alles voor over om Zierikzee in te nemen. Een groot leger werd aan wal gezet om de stad met geweld tot overgave te dwingen. Alle middeleeuwse belegeringstechnieken werden toegepast. De haven werd volgestort met koren om zo de stad af te sluiten van de Gouwe. Daardoor was de stad geheel ingesloten. Regelmatig werden aanvallen uitgevoerd, maar even zoveel keren werden deze afgeslagen. De Vlamingen brachten blijden in stelling, grote katapulten waarmee zware stenen afgeschoten konden worden. Ook de Zierikzeeënaren beschikten over dergelijk oorlogstuig. De Vlamingen lieten geen mogelijkheid onbenut. Zo voerden ze rond etenstijd een verrassingsaanval uit. Met klokgelui werden de verdedigers naar de poorten en muren gedirigeerd. De vrouwen haalden de stenen uit de straat en sleepten ze naar de muren waar hun mannen ze met kracht in de richting van de vijand gooiden. Diezelfde vrouwen blusten ook een felle brand terwijl de krijgslieden pijlen afschoten naar de Vlamingen. De Vlamingen bouwden evenhogen en katten. Dit zijn verplaatsbare torens waaruit ze de stad konden beschieten. Met vijf verrijdbare bruggen werden dammen in de grachten gelegd om zo de aanval te vergemakkelijken. Over de omvang van de Vlaamse troepen lopen de schattingen uiteen. Een Hollandse kroniekschrijver houdt het op 200.000 man, een Vlaamse op 80.000. Beide schattingen zijn vermoedelijk te hoog, maar dat de Vlamingen een grote overmacht hadden lijkt onbetwistbaar. De Zierikzeeënaren hielden moedig stand, maar door de langdurige belegering werd de nood hoog. Het voedsel raakte op.

FRANSE HULP
De Franse koning had inmiddels een vloot met admiraal Rainier Grimaldi aan het hoofd naar Holland gezonden om steun te bieden. Vergezeld van Hollandse schepen vertrok deze vanuit Schiedam naar Zierikzee. De vloot koerste naar de Gouwe, waar de Vlaamse schepen gereed lagen voor het treffen. De Vlamingen schenen in het voordeel. Zij hadden een overmacht aan schepen. De lokatie voor de zeeslag was niet gunstig. De Gouwe was gedeeltelijk verzand en dat bemoeilijkte de bewegingen van de schepen. Op Sint Laurensdag (10 augustus) 1304 ontbrandde de strijd in alle hevigheid. Tegen de avond bonden de Vlamingen de strijd aan met de Fransen en Hollanders. Zwermen van pijlen vlogen over en weer alsof het sneeuwde. Het gonzend geluid leek op dat van bijen. Over en weer klonken de strijdkreten. Trommels, horns, fluiten en trompetten zorgden voor een oorverdovend lawaai. De Vlamingen waren aan de winnende hand. Maar met de avondvloed kwamen de vastgelopen Franse schepen weer vlot. De kansen keerden in het voordeel van admiraal Grimaldi. Tegen middernacht scheen de overwinning voor hem nabij. Toen het licht werd kon de balans worden opgemaakt. De Vlaamse schepen waren van elkaar losgeraakt en dreven verstrooid rond. De Frans-Hollandse vloot lag nog geheel in slagorde. Grimaldi bracht zijn galeien in de strijd. Deze braken de laatste resten van de Vlaamse weerstand. Grimaldi bond hoogstpersoonlijk de strijd aan met zijn tegenstander Gwijde van Namen. De fiere Vlaamse veld- en vlootheer moest echter in de Genuees Grimaldi, heer van Monaco,  zijn meerdere erkennen. Het beleg werd opgebroken en zegevierend kon Willem, die zich aan boord van één van de schepen had bevonden, zijn intocht houden in het jubelende Zierikzee. Willem werd als Willem III de nieuwe graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen ingehuldigd. De strijd om Zeeland was beslist. In 1323 werd Zeeland bewesten de Schelde (tegenwoordig Midden-Zeeland) definitief afgestaan aan de Hollandse graaf.

a. Bewerkte tekst Huib Uil gemeentearchivaris Schouwen-Duiveland / (Zierikzee Monumentenstad aan de Schelde)
b. foto Beleg van Zierikzee 1304,  Kaiser, Johann Wilhelm (1813-1900) Zeeuws Archief, Zeeuws Genootschap, Zelandia Illustrata, deel III, nr 7
Share by: