Neem contact op
Postbus 115
4300 AC  Zierikzee

ZIERIKZEE-MONUMENTENSTAD


Mondragon

Mondragon juni 1952. Collectie Jan Stapper (1911-2002) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, objectnummer 42.544. Creative Commons Naamsvermelding-Gelijk Delen 4.0 (CC-BY-SA 4.0). Gemeentearchief Schouwen-Duiveland, Beeldbank Schouwen-Duiveland, nr ZZE-2271
GESCHIEDENIS
De oudste bebouwing in de historische kern van Zierikzee dateert uit de tiende eeuw. Dit constateert het bureau ARC (Archeological Research & Consultancy, www.arcbv.nl)), dat in opdracht van de gemeente Schouwen-Duiveland een onderzoek deed naar de mogelijkheid om de theatervoorziening van Mondragon te moderniseren. Een tweetal van de huidige panden van Mondragon, Paardenstraat 2 en Oude Haven 11, wordt vermeld rond 1654.

SOCIËTEIT DE VEREENIGING ANNO 1802
In 1802 wordt een sociëteit opgericht, die later de naam "Sociëteit de Vereeniging anno 1802" zal dragen. Eerst gebruikte de sociëteit het pand aan de Appelmarkt dat later Concordia heette. Halverwege de negentiende eeuw kwam in Zierikzee, in navolging van andere steden, steeds meer de behoefte naar voren aan een concertzaal. Toen in 1854 de Vleeshal leeg kwam, werd door muziekminnend Zierikzee onder aanvoering van Jhr. Johan Louis de Jonge aan het gemeentebestuur verzocht om die voor dat doel te verbouwen, maar die ruimte was niet breed genoeg. In 1855 verhuisde zij naar Oude Haven Noordzijde 373/374 (het huidige Mondragon, nummer 13), waar zij de ruimte huurde van de vennootschap 'De Eendragt'. Op de grond achter dit pand werd aan de Paardenstraat door de aannemers Van der Linden en Lammers voor 7.509 gulden een fraaie concertzaal gebouwd.
Herenkamer sociëteit De Vereeniging anno 1802. foto: collectie archief gemeente Schouwen-Duiveland, nr. X3259A (±1907)
V.l.n.r.: Edzard Jacob Gelderman (geb. 's Gravenhage 05-02-1881, ovl. Zierikzee 01-06-1940) dir. Zeeuwse Landbouw Bank; N.N.; Jhr. Jan Carel Ferdinand Hoeufft (geb. Utrecht 09-06-1871, ovl. Vianen 27-03-1928) burgemeester/gem. secretaris Dreischor 1902-1908; Wilhelmus Christianus de Crane (geb. Zierikzee 15-01-1850. ovl. Amsterdam 10-05-1917) boekhouder; mr. Sicco Roelof Bakker (geb. Den Helder 07-12-1872, ovl. Zierikzee 15-01-1939) kantonrechter; Henri Everhard Beelaerts van Emmichhoven (geb. Oldenzaal 13-11-187, ovl. 's Gravenhage 23-10-1941) gemeenteontvanger. Jan Pot, geb. Giessendam 08-02-1874. Ovl. (leraar R.H.B.S. promoveerde in 1925 op een dissertatie over het beleg van Zierikzee, 1575-1576. 
OPENING CONCERTZAAL
Op zaterdagavond 25 oktober 1856 vond de opening van De Concertzaal plaats, die op initiatief van de herensocieteit "De vereniging anno 1802" is gebouwd, met een feestouverture en het oratorium "Die Schopfung" van Joseph Haydn onderleiding van kapelmeester Carl Eisner. Het koor bestond uit ruim zeventig zangers en zangeressen, samengesteld uit de leden van de plaatselijke zangverenigingen 'Oefening en Vermaak' en 'Oefening en Uitspanning'. Het orkest bestond uit dertig leden, afkomstig uit Zierikzee, Goes, Middelburg, Utrecht, Den-Haag en elders. Het werd een prachtige feestdag. Na het openingsstuk, waarmee Eisner alle eer inlegde, klonk uit vele monden: Bravo, bravo! Jonkheer Johan Louis de Jonge kondigde het oratorium van Hayden aan. Het was 'heerlijk en schoon'. Na afloop bracht Jhr. Willem M.H. de Jonge, een broer van Johan, die meezong, de dank van het publiek over en bood Eisner een zilveren gedenkpenning aan. Het verslag in de 'Zierikzeesche Courant' eindigde met: 'Heil de nieuwe zaal, leve de Toonkunst!' 
In 1857 liet de eigenaar het gebouw (Mondragon) gedeeltelijk afbreken en in 1858 herbouwen. Elf jaar later werd na een brand nogmaals herbouwd. In 1898 verzocht het sociëteitsbestuur toekenning van een vergunning voor de verkoop van sterke drank.
Per 1 mei 1905 verwierf de sociëteit het eigendom van Oude Haven 373/374. De koopsom was 7.000 gulden. In 1946 werd het pand verkocht aan de N.V. Concertzaal voor 7.500 gulden. Aan de toen noodzakelijke verbouw werd door de sociëteit een bijdrage gegeven van 5.700 gulden. De sociëteit sloot een huurcontract af voor een periode van 25 jaar, dat op 1 oktober 1947 inging. De bovenverdieping werd verpacht aan G.L. van Toombergen, die daar een restaurant vestigde waarvoor hij Mondragon als naam koos. Na zijn overlijden in 1956 gebruikten zijn opvolgers ook de benedenzaal voor hun bedrijf.
Alle festiviteiten van enig cultureel gehalte vonden hier plaats. Hier sprak onder andere Eduard Douwes Dekker, alias Multatuli. Vele bekende Nederlandse artiesten hebben er opgetreden en gegeten; Wim Sonneveld, Ronnie Tober, Gerard Cox, Willeke Alberti-Jeroen Krabbe in het toneelstuk Slippers gecoacht door Seth Gaaykema, Mini en Maxi, Toby Rix, Loekie Knol en Joke Bruys. De groep Super-Sister van Robert-Jan Stips speelde er hun laatste optreden. De optredens werden georganiseerd door De Zeeuwse Volksuniversiteit en de Vereniging tot Nut van het Algemeen.
In 1996 verkocht de toenmalige eigenaar van het restaurantbedrijf, Nico van der Zwan, het gebouw Oude Haven 13 voor 1,3 miljoen gulden aan de gemeente Zierikzee.
BIOSCOOP:
Het eerste 'bioscoopje' viel te pakken in 1897 in de voorzaal van sociëteit Ons Genoegen aan de Zierikzeese Poststraat. Gerept werd van een 'uitvinding die het volkomenste en het nieuwste is wat tot nog toe is geleverd' / 'het grootste wonder der 19e eeuw, voorstellende levende Photographiën'. Dat die eerste voorstelling pas drie dagen later dan aangekondigd daadwerkelijk doorging had te maken met een technisch mankement. 
Reizende bioscopen streken vanaf dat moment veelvuldig neer op kermissen en in zaaltjes over het hele eiland. Ook verenigingen en bedrijven namen vaak het initiatief. Bijzonder was onder meer de openlucht-bios die in 1906 werd gehouden bij Parklust, in het kader van het zomerfeest van de Zierikzeese sociëteit Tot Nut en Genoegen. 

In Zierikzee duurde het tot 1918 voordat - met de vertoning van de film Jackö, de afdruk van de kleine hand - in de Concertzaal de eerste reguliere bioscoop werd gevestigd. Vanaf medio jaren twintig lijkt er meer regelmaat in de filmvertoning te komen. Naast de Concertzaal komen in de loop der jaren onder meer het hervormd verenigingsgebouw aan 't Vrije en het Huis van Nassau als bioscoop in zwang. Er volgen vele technische ontwikkelingen (1948, Zierikzeesche Nieuwsbode: ,,Zierikzee heeft nu een filmtheater dat zich kan meten met de beste van het land") en gevarieerde initiatieven - zoals de oprichting van een filmliga. Al die ontwikkelingen ten spijt gaat het snel bergafwaarts met het 'celluloid als exclusieve beelddrager'. Bezochten in 1956 nog 54.695 en 10.411 mensen de bios in respectievelijk Zierikzee en Haamstede, in 1961 blijft de teller op 33.399 en 7697 staan. In diezelfde periode groeide het aantal televisietoestellen in deze plaatsen van respectievelijk 31 naar 489 en van één naar 143.
Hoewel de Concertzaal nog enige tijd haar licentie behield om af en toe een topper te vertonen, was het met de concertzaal als bioscoop vanaf 1966 met de toptijd van de reguliere filmvertoning gedaan.
In 1967 werd de Concertzaal gekocht door de gemeente Zierikzee. In 1971 betaalden het Rijk, Provincie en gemeente Zierikzee mee aan een ingrijpende verbouwing van ruim 700.000 gulden. Het toneel werd drastisch vergroot. Er kwamen meer toiletten en douches voor de artiesten, repetitieruimte voor het amateurtoneel, een stemkamer, een beatkelder en een flexibele toneelverlichting. De balkonwand werd opgesierd met een koperplastiek van beeldend kunstenaar Ad Braat. De gemeente besliste eind 2000 tot sluiting van het complex omdat het niet meer aan de eisen van rendabele exploitatie voldeed. Per 1 juli 2001 werd de Concertzaal/restaurant Mondragon gesloten met vertoning van de film 'Dancer in the Dark'.
De nieuwe gemeente Schouwen-Duiveland, die per 1 januari 1997 aantrad, heeft tot 2008, geworsteld met de problematiek rond de theatervoorziening (De Concertzaal) en de exploitatie van het restaurant. Als de regionale overheid zelf niet royaal wil of kan investeren in een podiumvoorziening, blijkt het zonder ruimhartige mecenas niet te lukken in Zierikzee een theater voor de ondergang te behoeden. Vandaar ook dat de gemeente uiteindelijk maar besloot een eventuele 'herstart' van Mondragon over te laten aan commerciële ondernemers. Onder voorwaarden, dat wel. Aanvankelijk hoopte de gemeente immers hier nog onderdak te kunnen creëren voor poppodium Brogum, de amateurkunst, de muziekschool en de programmering van de Stichting Theater Exploitatie Zeeland (STEZ). Geen ondernemer stapte daar in. Nadat eerder de STEZ zelf en vervolgens de vof 'Mondragon aan de Haven', een samenwerking van vier horeca-ondernemers' hier waren stuk gelopen.

Het voormalig theater Mondragon in Zierikzee wordt in 2009 met een 'marktconforme prijs' door de gemeente verkocht aan woningbouwvereniging Zeeuwland. Die heeft plannen voor een een hotel- en appartementencomplex dat eind 2011 klaar moet zijn. Van de acht geïnteresseerden, werden zes uitgenodigd om te komen praten. Hierna is verder onderhandeld met de Walcherse Bouwunie, Rabo Bouwfonds en Zeeuwland. De Rabo gaf te kennen niet binnen de gestelde termijn met een plan en een bod te kunnen komen. In de beoordeling ten slotte, viel de Bouwunie af omdat die alleen appartementen wilde bouwen, daarvan een deel van het risico bij de gemeente liet liggen en kennelijk ook te weinig geld bood. Het plan, de planning en het bod van Zeeuwland bevielen beter. Noch wethouder Wijnand Renden, noch Zeeuwland-directeur Antoine de Ceuster wilden gisteren zeggen hoeveel het pand opbrengt. Mondragon en het CWI-gebouw werden destijds voor zes ton aangeboden, maar Zeeuwland wil het CWI-gebouw niet hebben. Dat gaat de gemeente nu apart verkopen. Het hotel dat Zeeuwland wil bouwen telt dertien kamers, beneden komt een restaurant en een grand-café. Aan de kant van de Paardenstraat komen zes hotel-appartementen. Aan de 's Heer Arendstraat verrijzen vier koopappartementen. Alle appartementen komen op de etage met daaronder parkeerplaatsen, rond een binnenplaats. Voor exploitatie van de horeca wordt onderhandeld met het ROC en Pontes Pieter Zeeman. Na de bouwvak van 2010 begint het werk. (Ontwikkelingen Mondragon 2009)
Hoeveel pijn de sloop van de Concertzaal sommigen nog zal doen, iedereen zal het toejuichen dat door toedoen van Zeeuwland en Marsaki aan verdere verloedering een einde komt.
N.J.W. van der Zwan, exploitant van
NICO VAN DER ZWAN:
Twee dagen voor zijn 69ste verjaardag, woensdag 17 november 2010, overleed Zierikzeeënaar Nico van der Zwan. Zijn naam zal in deze regio voor altijd verbonden blijven met theater Mondragon in Zierikzee, dat in zijn tijd nog gewoon Concertzaal heette. Nico van der Zwan was bij velen bekend als theaterdirecteur - een functie die hij twintig jaar heeft vervuld - en eigenaar van restaurant Mondragon aan de Oude Haven in Zierikzee. In een interview in de Zierikzeesche Nieuwsbode na zijn afscheid in 1996, zei Van der Zwan warme herinneringen te koesteren aan optredens van Mary Dresselhuys, wier schoenen hij uit de bagagekist moest opdiepen en die hem ook - op de gang en niet in de kleedkamer - haar jurk liet dichtritsen. Ook op een optreden van Paul van Vliet keek Van der Zwan in het interview met plezier terug. De cabaretier gaf na zijn voorstelling nog een besloten optreden voor een aantal in de Concertzaal achtergebleven PTT'ers. Van der Zwan kon vrolijk, maar soms ook uiterst nurks zijn. "Je bent geliefd, of je wordt verguisd", was een bekende uitspraak van hem als het ging om kritiek op zijn theaterprogrammering. Nico van der Zwan en zijn echtgenote Els kwamen in 1975 naar Zierikzee als uitbaters van restaurant Mondragon dat hij huurde van bakkerijgrondstoffenfabriek Zeelandia. Daarvoor had hij in de horeca van Gorinchem en in de stadsschouwburg van Utrecht gewerkt. Nico van der Zwan werd dinsdag 23 november gecremeerd. 
MONDRAGON VERKOCHT
Op 23 november 2010 maakt de PZC bekend dat de gemeente Schouwen-Duiveland en woningbouwvereniging Zeeuwland het na driekwart jaar eens zijn geworden over de verkoop van voormalig theater en restaurant Mondragon in Zierikzee. Op 23 maart 2010 besloten beide partijen al een samenwerkingsovereenkomst aan te gaan betreffende het in verval geraakte pand aan de Oude Haven. In de door beide partijen ondertekende overeenkomst wordt de verkoop geregeld en zijn afspraken vastgelegd voor een snelle herontwikkeling van de locatie. Het schetsontwerp dat Zeeuwland voor Mondragon heeft opgesteld, betreft nog slecht een zogeheten massastudie. In dit stadium is er nog geen sprake van een definitief plan. Wel zijn er op hoofdlijnen afspraken gemaakt over de verdere voortgang: indienen definitief bouwplan op 1 december 2011, indienen bouwaanvraag op 1 maart 2012, start van de bouw uiterlijk 1 september 2012 en de oplevering staat gepland in november 2013. 
RIJKSDIENST CULTUREEL ERFGOED KEURT SLOOP AF
Op 9 januari 2012 maakt de PZC bekend dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed niet akkoord gaat met de sloop van voormalig theater/restaurant Mondragon aan de Oude Haven en Paardenstraat in Zierikzee. Volgens deze dienst zitten er teveel monumentale elementen in het pand, en vindt dat met alleen het handhaven van de gevel niet door de beugel kan. Gemeente en rijksdienst gingen tevergeefs samen aan de slag om een nieuw plan te ontwikkelen. Daarmee wilden de partijen voorkomen dat er opnieuw veel tijd werd gestoken in een plan dat uiteindelijk niet uitgevoerd kon worden.
MONDRAGON WEDEROM VERKOCHT 
Bouwbedrijf Boogert uit Oosterland heeft in de tussentijd interesse geuit en de gesprekken tussen Zeeuwland en Bouwbedrijf Boogert hebben op 31 oktober 2012 geleid tot overeenstemming over de verkoop. Bouwbedrijf Boogert zegt mogelijkheden te zien om te komen tot een plan wat de goedkeuring zou kunnen krijgen van de Rijksdienst. De definitieve plannen van Boogert worden nu afgewacht en de gemeente zegt vertrouwen te hebben op een goede afloop.
SLOOP
Eind juni 2017 is begonnen met de sloop. Een graafmachine maakte een opening in de tuinmuur en een garagebox tussen de oude Concertzaal en Mondragon. Langs die kant in de Paardenstraat werd ruimte gemaakt om goed bij de twee hoekpandjes te kunnen komen.
Aanvankelijk zou de sloop en verbouwing van het voormalige Mondragon al in 2016 van start gaan. Maar omdat de uitbater van het hotel zich op het laatste moment terugtrok, belandden de plannen in de ijskast. Govert Janzen, directeur van het Badhotel in Domburg gaat het hotel nu uitbaten. De zomer (2017) trok hij zich terug uit het Badhotel, om alle ruimte en vrijheid te hebben voor de realisatie van Mondragon.
TEGENVALLER
De bouwers van het nieuwe Mondragon zijn in oktober 2017 tegen een eerste tegenvaller aangelopen. De geplande parkeergarage kan niet diep genoeg de grond in. Gekozen is om de garage iets hoger te zetten, waardoor het hele complex een meter hoger zal uitvallen. Voor de herontwikkeling van Mondragon zijn sloopwerkzaamheden uitgevoerd. Het slopen van de panden aan de Paardenstraat en de voormalige concertzaal zijn zonder problemen verlopen. Wel is gebleken dat de half verdiepte parkeergarage niet kan worden aangelegd zoals bedoeld in de bouwvergunning. Tijdens de sloopwerkzaamheden is namelijk gebleken dat er grote hoeveelheden puin in de ondergrond aanwezig zijn. Ook is de grondwaterstand hoger dan verwacht. Hierdoor is het niet mogelijk om de damwanden voor de parkeerkelder te plaatsen op de voorgenomen manier. Dit zou risico’s met zich meebrengen voor de naastgelegen panden. De oplossing van Bouwbedrijf Boogert is om de vloer van de parkeergarage boven het grondwaterniveau aan te leggen. Dit betekent dat het uiteindelijke gebouw ca.1 meter hoger wordt dan in de oorspronkelijke planning. Om dit te realiseren is het nodig dat opnieuw een omgevingsvergunning wordt aangevraagd. Voor deze procedure geldt een termijn van 8 weken. Voor het verhogen van het plan zal de uitgang van de parkeerkelder aan de Paardenstraat worden gerealiseerd in plaats van aan de 's heer Arendsstraat. Aan de Paardenstraat zijn er geen tegenoverliggende woningen, zodat er geen overlast is van inschijnende koplampen.

In juni 2018 werd begonnen met de bouw. In november waren de fundering en de kelder, bestemd voor een parkeergarage, gereed. 
OPLEVERING
Het nieuwe Mondragon in Zierikzee combineert de bestaande historische bebouwing met de nieuwbouw van een hotel met parkeerkelder. Dit project zorgde voor de nodige uitdagingen op constructief gebied. Een ambitieus werk. Niet alleen om de nieuwbouw perfect te laten aansluiten op het bestaande gedeelte. Maar zeker ook met een bouwterrein ter grootte van de gebouwen. 
Het hoofdgebouw, waarin het vroegere restaurant zat, is behouden, net als het bijbehorende torentje, de Heerenkamer waar notabelen in het verleden bij elkaar kwamen om belangrijke beslissingen te nemen.
Het nieuwe Mondragon telt 41 luxe kamers en suites in verschillende prijscategorieën, twee zalen, een restaurant én stadscafé, een besloten stadstuin en een half verdiepte parkeerkelder met 27 parkeerplaatsen onder het hotel.

Vervlogen tijden herleven...
Mondragon is al meer dan een eeuw een begrip in Zierikzee en ver daarbuiten. Aan de Oude Haven, in het historisch hart van Zierikzee, is het een plaats waar iedereen zich direct thuisvoelt. Mondragon staat voor kwaliteit, rust en geborgenheid. De romantiek van lang vervlogen tijden is duidelijk voelbaar in het eeuwenoude gebouw. Een ambitieus project, dat begin december 2019 met veel enthousiasme door bouwbedrijf Boogert uit Oosterland is opgeleverd. 
Mondragon 2019. foto: 100% Bas
OPENING MONDRAGON
Zaterdag 7 december 2019 werd hotel Mondragon met het bijhorende stadscafé 't Gouden Elfje en restaurant Cristó geopend onder toeziend oog van hotelier Govert Janzen. 
De entree van het hotel via de grote groene deuren aan de Oude Haven ademt de statigheid die je verwacht achter de gerestaureerde gevel. Het imposante tapijt in het koninklijk blauw van de Havenzaal een verdieping hoger, is speciaal ontworpen door Christian Lacroix en heeft een naam: Papillon. De 41 hotelsuites ogen verbluffend chique. 
De officiële opening is 25 april 2020.
MEER INFORMATIE
Oude Haven 11
4301 JJ Zierikzee
E info@mondragon.nl
T 0111 - 230 000
• www.mondragon.nl
artikel geplaatst: 23-04-2017
laatst gewijzigd: 12-12-2019

Share by: