huis 'de Haene'
OUDSTE WOONHUIS
Dit koopmanshuis uit de 14e eeuw is één van de grootste en oudst bewaard gebleven particuliere panden in ons land en het oudste woonhuis in Zierikzee. De voorgevel, ten dele van baksteen, is in zogenaamde 'Brugse trant' opgetrokken. In de gevel laten zich nog flauw twee gebeeldhouwde hanen ontdekken. Het pand loopt door tot in de Poststraat wat aanvankelijk de voorzijde was. De achterzijde was gebouwd op een kreekrug omdat daar vroeger water van de Gouwe stroomde.
In het inwendige zijn in de kelder vele tegeltjes het vermelden waard en houtskeletten op de verdiepingen. Het is een monument van bijzondere cultuurhistorische waarde vanwege de hoge ouderdom van het pand, de relatief grote hoeveelheid historisch bouwmateriaal en toegepaste constructies die nog aanwezig zijn, de ligging in de oude Meelstraat met een rijke historische achtergrond en om kunsthistorische redenen vanwege de bijzondere gevel die met indeling, ordonnantie en decoratie maar ondanks het verweerde karakter nog steeds in staat is passanten te overtuigen van de kracht en levendigheid van de vroeg 14e-eeuwse architectuur.
SCHAALMODEL
Een schaalmodel van 1:25 van dit pand (inclusief dat van het naastgelegen filiaal van winkelketen Zeeman (Poststraat 6) , Reisbureau Van Oeveren (Dam 3), Bijzondere woonaccesoires Mien Domus (Dam 1) en en het verderop gelegen 's-Gravensteen) zijn te bezichtigen in miniatuurstad Madurodam in 's Gravenhage.
OORSPRONKELIJK GEBRUIK
Over het gebruik van dit huis is weinig bekend. In de 14e eeuw stonden in de Meelstraat al stenen huizen, waarvan er een of meer aan de graaf behoorden. Het is niet ondenkbaar dat dit huis oorspronkelijk een woning is geweest van een grafelijke ambtenaar, zoals bijvoorbeeld een Baljuw of rentmeester-generaal.
Het vroegste gegeven van het pand dateert uit 1543. Het pand moet toen in het bezit zijn geweest van Jacob Danielsz. Hij was apotheker en overleed elders in de stad in 1569. Het huis was inmiddels in het bezit gekomen van de weduwe Maereken Cornelis Jansse van Berghe, hertrouwd met Aert Rogyersz.. Zij gaf het pand, samen met twee huizen aan de Dam, in 1565 in onderpand voor het nakomen van de verplichtingen, die ze ten aanzien van haar kinderen op zich had genomen. In deze akte wordt ook voor het eerst de naam van het pand genoemd: den Haene, ontleend aan de twee hanen die in het metselwerk van de gevel aan de zijde van de Meelstraat zijn verwerkt. De twee van elkaar afgewende hanen zijn nog te herkennen boven het middelste venster.
Het pand was waarschijnlijk toen al in tweeën gesplitst omdat in de akte uitsluitend de ‘Middelstraete’ (Meelstraat) als belending wordt genoemd. De grootte van het pand was voor deze splitsing geen belemmering. In de zeventiende eeuw werd het ook in tweeën bewoond om in de achttiende eeuw weer te worden verenigd. In 1622 wordt als eigenaar Rochus Danielsse vermeld. Hij was getrouwd met Janneken Boenaerd. In het midden van de zeventiende eeuw was het huis eigendom van Anthony Smulders, organist van de Grote of Sint Lievensmonsterkerk.
In 1764 vestigde Abraham de Vos zich in dit pand als loodgieter. Hij heeft ervoor gezorgd dat het ten oosten ervan gelegen huis aan de zijde van de Poststraat gedeeltelijk bij het pand werd getrokken. Aanvankelijk was dit als pakhuis in gebruik. De stadsraad van Zierikzee gaf in 1797 toestemming in dit erbij getrokken gedeelte een smederij te vestigen. De Vos bewoonde het pand tot 1811 en verkocht het daarna aan de koperslager Johannes Jacobus Wansink, die op jeugdige leeftijd kwam te overlijden. Zijn twee zoons zetten de zaak voort, waarna in 1898 tot 1938 de heer Ant. J. Wansink er het koperslagersvak beoefende.
Het belang van het pand en de staat waarin het zich bevond was in 1927 aanleiding voor de Vereniging Hendrick de Keyser om te pogen het pand in eigendom te verwerven. De eigenaar, A.J. Wansink, was uiteindelijk niet bereid om het huis te verkopen. Een nieuwe poging volgde in 1938/1939. De verkoopprijs bleek toen een onoverkomelijk struikelblok.
Van 1938 werd de zaak gedreven door J.B. Wansink die, voor hij zelfstandig werd, al lang in de zaak van zijn vader werkzaam was. In die periode veranderde er veel op verlichtingsgebied: het begon met patentolie en via de vleermuisbranders, petroleum en de beroemde gasgloeikousjes kwam in 1930 in Zierikzee de elektriciteit. Vooral de gasgloeikousjestijd was voor Wansink een beruchte periode omdat hij zich nog wel eens moest omscholen.
Aan de zijde van de Poststraat waren de winkel en de werkplaats gesitueerd. Achter de winkel, aan de zijde van de Meelstraat, lagen woonvertrekken, terwijl de verdiepingen als woning en berging werden gebruikt.
In juli 1939 verzocht dhr. J.B. Wansink de gemeente een bijdrage van 25% in de hoogstnoodzakelijke restauratiekosten van zijn oude gevel en waarvoor het Rijk bereid was 50%, die f400,- bedroegen, bij te dragen terwijl hijzelf de andere 25% voor zijn rekening nam. De Provincie Zeeland weigerde destijds een bijdrage.
De slechte staat van het pand gaf in de jaren 40 van de 20ste eeuw aanleiding voor bemoeienis van de zijde van de gemeente Zierikzee en het Rijksbureau voor de Monumentenzorg. Dit was in 1943 aanleiding om over te gaan tot onteigening om zo restauratie door de gemeente mogelijk te maken. Dit ging niet door omdat alsnog een minnelijke schikking met de eigenares, L.S. Wansink-van Egmond, kon worden getroffen. Deze overeenkomst hield in dat de gemeente het noordelijk deel van de pand aan de Meelstraat zou verwerven om hierin onder te brengen de kort tevoren opgerichte Centrale Dienst Noord-Zeeland voor bouw- en woningtoezicht en gemeentewerken. De nieuwe eigenaar, J.B. Wansink, zoon van de weduwe Wansink, bleek ook bereid financieel bij te dragen aan de restauratie. Vanwege met name de oorlogsomstandigheden vonden zowel de aankoop als de restauratie geen doorgang.
In 1946 en 1947 waren er weer contacten met de Vereniging Hendrick de Keyser over aankoop van het pand om het vervolgens te restaureren. Dit leidde evenwel niet tot resultaat. Het jaar daarop, in 1948, bereikte de gemeente Zierikzee opnieuw overeenstemming met eigenaar J.B. Wansink om het noordelijk deel van het pand aan te kopen. Maar weer ontstond vertraging. Omdat de gemeente niet het gehele pand kon verwerven werden de plannen weer vooruitgeschoven.
In 1953 werd overeenstemming met de eigenaar bereikt. De gemeente zou het gehele huis aankopen voor een bedrag van 7.500 gulden. De watersnoodramp van dat jaar bracht echter andere prioriteiten met zich mee.
AANKOOP GEMEENTE
Een storm, die op 3 januari 1954 plaatsvond, beschadigde het dak in ernstige mate. Omdat het gevaar van instorten groot was, werd de straat meteen afgezet en een kabel rond de topgevel aangebracht om omvallen te voorkomen. Vervolgens werd een steiger geplaatst tegen het instortingsgevaar. Duidelijk werd dat de noodzaak tot restauratie hoger was dan ooit tevoren. De eigenaar nam een welwillende houding in en stemde op korte termijn in met verkoop tegen een bedrag van 10.000 gulden. J.B. Wansink en zijn echtgenote kregen het recht het pand levenslang te bewonen.
Na 14 jaar onderhandelen kwam huis 'de Haene' op dinsdag 1 juni 1954 in handen van de gemeente Zierikzee.
RESTAURATIES
Begin januari 1954 heeft het gemeentebestuur zich gewend tot de Rijksdienst van Monumentenzorg met het verzoek zo spoedig mogelijk een subsidie toe te kennen in de kosten van aankoop en restauratie van de historische gevel. Toen in de loop van 1954 nader onderzoek werd gedaan, bleek hoe slecht de toestand van in het bijzonder de gevel was. De gevel stond nog slechts overeind op de natuurstenen buitenbekleding zonder verband met beide zijmuren. Werd aanvankelijk uitgegaan van een bedrag van 100.000 gulden voor de restauratie, dit werd bij nader inzien 250.000 gulden. Vanwege de beperkte financiële middelen viel aan uitvoering niet aan te denken. Zierikzee was een gemeente met veel monumenten, bovendien moest veel aandacht worden geven aan de wederopbouw na de watersnoodramp. Daarom moesten de werkzaamheden zich beperken tot herstel van het dak en het verstevigen van de muren met bijkomende werkzaamheden. Die kosten werden geraamd op 120.000 gulden.
Eind 1954 vond de aanbesteding van het werk plaats. Onderdeel van de werkzaamheden was het verbeteren van de fundering waarna achter de gevel, over de volle hoogte, een betonskelet werd aangebracht.
STILGELEGD
In 1956 moesten de werkzaamheden voorlopig worden stilgelegd. Die hadden een bedrag van ruim 108.000 gulden gekost waarmee het beschikbare krediet was verbruikt. De financiële situatie van de gemeente was zeer ernstig en de nog beschikbare middelen werden eerst gebruikt voor de restauratie van het stadhuis in diezelfde Meelstraat. Ondanks pogingen om financiën ter beschikking te krijgen, liet de hervatting van de restauratie op zich wachten. Omstreeks 16 november 1956 werden de werkzaamheden hervat.
Op 18 juni 1958 meldt de Zierikzeesche Nieuwsbode dat er een begin is gemaakt met de restauratie van het dak omdat dit in een zeer slechte staat bevond. Er werd gekozen om het dak op dat moment voor de helft te vernieuwen. Begin januari 1959 werden de steigers voor het pand verwijderd. Het huis is constructief wel veilig maar de restauratie was nog niet af. Onmiddellijk geld voor voortzetting van de restauratie was op dat moment niet beschikbaar. De restauratie kon pas op zijn vroegst in 1964/1965 worden hervat.
Op 1 juli 1965 heeft, na een loopbaan van bijna 50 jaar 'in 't vak', de heer J.B. Wansink besloten zijn loodgieters en elektriciteitsbedrijf, tevens winkel, in het pand over te dragen aan dhr. W.H. Everaarts die daar zijn technisch installatiebedrijf vestigde. Aan vier generaties Wansink in dit pand kwam een eind.
Per 1 juli 1965 werd de huur van het pand overgedaan aan de heer W.H. Everaarts en de huur ging van f10,- naar f32,- overeenkomstig het advies van de huurcommissie.
In 1976 werd een nieuw plan voor de restauratie gemaakt door B.V. van den Bergh, stadsarchitect bij Gemeentewerken Rotterdam. Problemen rond de verhuizing van de huurder Everaarts bracht het gemeentebestuur ertoe om plannen tot restauratie te beperken tot de gevel aan de Poststraat. In dat kader werd onder meer het middengedeelte met de Gotische fries geheel vernieuwd. De totale kosten kwamen uit op bijna een half miljoen. Ook deze werkzaamheden werden, evenals de vorige, uitgevoerd door Aannemersbedrijf Woudenberg en zonen, gevestigd in Rhenen. De restauratie vond plaats in 1978/1979. De restauratie van de gevel aan de Meelstraat zou worden aangevat door de nieuwe Gemeente Schouwen-Duiveland waarin die van Zierikzee in 1997 was opgegaan. Het restauratieplan werd opgemaakt door ir. J.L.C. Weyts uit Bergen op Zoom. Het werk werd uitgevoerd door aannemingsbedrijf Nico de Bont uit Vught.
Dit is een foto uit 1979 van de gevel van 'Huis de Haene" aan de Poststraat 4. Het pand is ingepakt in zogenaamd asfaltpapier in afwachting van de restauratie. Asfaltpapier is papier bereid met pek en zware teeroliën, gebruikt voor dakbedekking. Foto: Johan Berrevoets (1928-2014), Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland, nr ZM-0668
WEDEROM RESTAURATIES
Er volgden daarna nog tonnen kostende restauraties. In januari 1981 lag er een bouwput voor het pand in de Meelstraat ivm restauratie van het fundament en onderste delen van het gebouw. Op 21 oktober 1986 wordt weer melding gemaakt dat het huis gerestaureerd worden. Op het bestedingsplan 1990 staat daarvoor bedrag van f375.000,- opgevoerd en in 2002 werd de laatste restauratie uitgevoerd.
NIEUWE EIGENAAR
Na bijna zeventig jaar in het bezit te zijn geweest van de gemeente Zierikzee en later gemeente Schouwen-Duiveland, is het pand in februari 2023 overgegaan naar stichting Burger Weeshuis. De stichting heeft het gelijknamige burgerweeshuis en bijbehorend koetshuis in Zierikzee in bezit en heeft beide gebouwen gerestaureerd. De gemeente verkoopt het eeuwenoude pand, omdat ze zelf geen huurbaas meer wil zijn. De stichting is van plan om er appartementen en een winkel in te maken.
November 2024:
De verbouwing van huis 'de Haene' kan weer verder. De werkzaamheden lagen lang stil vanwege bezwaren van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Eigenaar Stichting Burger Weeshuis Zierikzee past het plan aan, zodat er aan de buitenkant van het historische pand niks verandert.
(bewerkte teksten van Huib Uil en Jan Weyts)
ADRES
Meelstraat 1, 4301 EA Zierikzee
Poststraat 4, 4301 AC Zierikzee
artikel geplaatst: 21-04-2007
laatst gewijzigd: 23-07-2025