Neem contact op
Postbus 115
4300 AC  Zierikzee

ZIERIKZEE-MONUMENTENSTAD


burgerweeshuis

Zierikzee heeft het voorrecht vele monumenten te bezitten die ons in staat stellen het heden met het verleden te verbinden. Eén van die panden is het Burgerweeshuis. Officieel staat het aan de Poststraat maar officieus aan het Kerkhof, schuin tegenover de Nieuwe Kerk. Dit weeshuis herinnert aan vervlogen dagen en vertelt van een boeiende geschiedenis. Ieder zichzelf respecterende stad had een weeshuis, dat, zoals de naam uitdrukt bedoeld was om wezen op te vangen. De naam Burgerweeshuis is een bewuste keuze, want met deze instelling werden de wezen opgevangen van de burgers van de stad.
 
Oorspronkelijk stond het weeshuis aan de rechterzijde van het huidige pand. De huizen die daar staan en die om de hoek werden gebouwd nadat het oude weeshuis was afgebroken. Dat gebeurde in 1862, toen het grote pand werd aangekocht als nieuw onderkomen.
Burgerweeshuis gang. foto Zierikzee-Monumentenstad.nl
DE WEZEN
Het gemis van vader en moeder was voor de wezen groot, maar de opvang in het Weeshuis verzachtte het leed. Wie daar terechtkwam, was verzekerd van voedsel, kleding, onderwijs en het leren van een beroep. Dat waren vooruitzichten die niet elk kind kon koesteren. Voor hun opvoeding zorgden de weesvader en weesmoeder. De vader bemoeide zich vooral met de jongens en het dagelijks leven. De moeder was toeverlaat van de weesmeisjes en zorgde voor het eten, kleding en schoeisel.
 
's Morgens begon de dag met het bereiden van het eten. Gezamelijk werd gegeten, waarbij de jongens gescheiden zaten van de meisjes. Het dienstpersoneel woonde de maaltijd bij. De weesvader ging voor in gebed en na afloop sprak hij het dankgebed uit. Een van de weeskinderen las uit de Bijbel. Na afloop gingen de kleintjes naar school en de grotere kinderen naar hun baas. Zo leefden de wezen het ritme van de dag, op zondag afgewisseld met hun gezamelijke gang naar de kerk.
Het bestuur van het Weeshuis werd gevormd door regenten en regentessen, die door het stadsbestuur werden benoemd. De heren hielden zich onder meer bezig met het beheer van de gronden, die eigendom waren van het Weeshuis. Met de opbrengsten daarvan werden de uitgaven bestreden. De regentessen hielden toezicht op de kleding van de kinderen. De wezen, die het Weeshuis mochten verlaten omdat ze voor zichzelf konden zorgen, kregen van de regentessen een uitzet mee.
WOONHUIS SUSANNA LONCQUE
Het pand van het Burgerweeshuis was oorspronkelijk het woonhuis van Susanna Maria Loncque, weduwe van mr.  Johan Cau, ambachtsvrouwe van Oosterland, Sirjansland en Oosterstein en een vermogende dame.
Hier logeerde in 1747 Willem IV. Hij kwam na zijn benoeming tot stadhouder en admiraal- en kapitein-generaal orde op zaken stellen in Zierikzee. Gastvrouwe was toen Susanna Maria Loncque. De stadhouder verving toen 3 leden van de raad.
Mogelijk is het de echtgenoot van haar zus, mr.  Anthonie Ockersse, geweest die in het midden van de achttiende eeuw het prachtige goudleren behang heeft laten aanbrengen in de voorkamer. Het vertrek met het goudleren behang werd in gebruik genomen als Regentenkamer.
REGENTENKAMER
De fraaiste kamer heet, zoals gezegd, Regentenkamer en is een juweel van een Rococo-stijlkamer met goudlederen behang (circa 1750), een schoorsteenpartij met schouwstuk door Aart Schouman (1710-1792) en lambrizering in de asymmetrische Rococo-stijl en een plafondschildering (circa 1610). Als er één vertrek is in Zierikzee dat een indruk geeft van het vroegere wonen van voorname families dan is het deze regentenkamer. De zoon van Victor Hugo typeerde de kamer tijdens zijn bezoek als: "Een mooiere kamer dan in heel Parijs te vinden is".
 
Goudleer wordt gemaakt van kalfsleer, waarop een mal zilverfolie in een patroon wordt gedrukt. Daarna wordt de beschildering van bloemen, vogels, fruit en ranken aangebracht. De 'gouden' glans krijgt het zilver door de vernis die er overheen gaat. Deze typische vorm van muurafwerking is tussen 1754 en 1770 in de huidige regentenkamer aangebracht.
PLAFOND
Het plafond is ouder dan het goudleer en dateert uit 1680. Het is door twee zware moerbalken verdeeld in drie vlakken met een olieverfschildering op eikenhouten planken. Aan de deurzijde bevindt zich op het eerste veld de liefde (Caritas): een vrouw met een kind aan de borst en een kind aan haar zijde met naast haar het geloof: een vrouw met een opengeslagen boek en een lange veer (het geloof).
In het middenveld 'De triomf vam Aurora', de allegorie van de gaderaad, dat de afwisseling van dag en nacht verbeeldt, met op een wolk een man met een rode cape (Apollo) en op een andere wolk een vrouw met een donkere cape (Aurora).
Aan de schouwzijde is het veld met de gerechtigheid (Justitia), een vrouwfiguur met een zwaard en een weegschaal, en de oorlog (Mars) een mansfiguur met een wapenuitrusting en een schild. Beiden zijn in een innige pose verstrengeld voor een vredeskus, en verbeelden hiermee de verzoening van oorlog en gerechtigheid.
 
In de inbouwkast bevindt zich nog een collectie tin van het vroegere weeshuis, waaronder zeldzame piskannen.
 
Een aantal poppen toont nog de kleding waarin de weesjongens en -meisjes in het verleden gekleed gingen. De schilderijen in de regentenkamer geven ons een indruk van de vroegere stadsbestuurders. Streng maar rechtvaardig kijken heren regenten en dames regentessen uit de ogen. Een weesmeisje en de weesjongen zijn ook afgebeeld. Zij moesten staan, uit eerbied voor hun weldoeners.

 
BUITENZIJDE
Imposant is ook de omstreeks 1740 opgetrokken achtergevel die oorspronkelijk de voorkant was. Vanuit de tuin straalt de achterzijde de bezadigdheid en degelijkheid van de 18de-eeuwers uit. Als zovele monumenten in Zierikzee zijn ook hier de details die het erfgoed zo interessant maken. De blauwe vaas in een nis boven de achterdeur bevatten briefjes met namen van de weeskinderen uit de jaren 1890-1940.
RESTAURATIE
In de periode van 13 mei 2012 tot 6 april 2013 werd het pand en Regentenkamer voor het publiek gesloten in verband met een ingrijpende restauratie. Eerder was de achterzijde al aan aan de beurt geweest.
 
Het goudleer van de Regentenkamer werd grondig gerestaureerd. Bij die restauratie werd het stiksel tussen de banen goudleer compleet vernieuwd en scheuren hersteld. Daarna werd het goudleer weer strak op de muren aangebracht.  Het restauratie werk werd volledig met de hand gedaan; een machine kwam er niet aan te pas. De totale kosten van het goudleer waren ongeveer € 60.000,-.
Ook het plafond werd gerestaureerd. Centimeter voor centimeter moest het plafond met de hand worden schoongemaakt en bijgewerkt. De kosten hiervoor waren ongeveer € 135.000,- kosten. De totale kosten van derestauratie bedroegen € 549.000,-.

EIGENDOM
Het Burgerweeshuis is eigendom van de Stichting Burgerweeshuis. Op hun website vindt u informatie over het gebouw, het weeshuis en de verschillende restauraties die hebben plaatsgevonden.
Zie: www.stichtingburgerweeshuis.nl

HET NIEUWE BURGERWEESHUIS
Sinds lang zijn de geluiden van stoeiende weesjongens en babbelende weesmeisjes verstomd. In augustus 2013 overleed kunstenaresse Tessa Braat (85). Ze bewoonde sinds 1960 het Burgerweeshuis, waar ze 44 jaar lang een beeldentuin had. Tot 2000 samen met haar man Ad Braat, die in dat jaar overleed.
Sinds 2015 wordt het weeshuis bewoond door Theresia Koelewijn en Chris Braat, de laatste zoon dit kunstenaarsechtpaar.
Chris en Theresia organiseren elke zomer een expositie van beeldhouwwerk en schilderijen van ongeveer twintig moderne Nederlandse kunstenaars in huis en tuin, die dan op z’n mooist is. Het werk van Ad en Tessa is het hele jaar door te koop. Verder organiseren zij creatieve workshops in het huis.
 
De Regentenkamer en andere kamers zijn te huren voor vergaderingen, lezingen of huwelijken.
 
Actuele informatie:
Burgerweeshuis Zierikzee
Poststraat 45
4301 AB  Zierikzee
www.burgerweeshuiszierikzee.nl
info@burgerweeshuiszierikzee.nl

 Zie ook:
– Weeskamerarchief 1484-1811 (1827)
– www.stichtingburgerweeshuis.nl
– www.burgerweeshuiszierikzee.nl
– Workshops Nieuwe Burgerweeshuis
bron:  bewerkte tekst van H. Uil, archivaris gemeente Schouwen-Duiveland
en Theresia Koelewijn

Share by: